Eén tegen Eenzaamheid: Van mogelijke oorzaken en gevolgen tot tips en cijfers onderzoek

Bijna de helft van de volwassenen in Nederland ervaart af en toe een gevoel van eenzaamheid, wat een stijging van 10% is in de afgelopen 10 jaar. Dat werd onlangs geconstateerd in de Gezondheidsmonitor 2022. Het is opvallend dat bijna één op de zeven mensen zelfs in de categorie ‘erg eenzaam’ valt. Deze bevindingen onderstrepen dat een contactarm bestaan geen leeftijdsgrens kent en mensen van alle leeftijden kan treffen. Om deze reden richt de Eén tegen Eenzaamheid-campagne zich voor het eerst op iedereen die zich erin herkent, ongeacht de leeftijd. De campagne heeft als doel mensen aan te moedigen om met kleine gebaren en stappen de gevoelens van isolement aan te pakken, zowel voor henzelf als voor anderen.

logo

Volgens het Corona Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2022 is 48,6% van de 18+ bevolking in Nederland eenzaam. Het gaat hier om 49,7% mannen en 47,4% vrouwen. Het onderzoek laat grote verschillen zien op het gebied van opleidingsniveau. Hoe lager het niveau hoe groter de groep van mannen en vrouwen die eenzaamheid ervaren. 

In de categorie 18-34 jaar voelt 49,4% zich eenzaam en 15,4% zelfs ernstig eenzaam. 

In de categorie 35-49 jaar voelt 47,7% zich eenzaam en 15,4% zelfs ernstig eenzaam.

In de categorie 50-64 jaar voelt 47,7% zich eenzaam waarvan 14,5% ernstig eenzaam.

De 65-84 jaar groep voelt zich opvallend genoeg niet perse eenzamer dan de jongere generatie. Dat is bij de 85- plussers helaas anders. 62,6% voelt zich eenzaam en 15,6% zelfs ernstig eenzaam. 

Het compleet rapport is hier te lezen. 

Eenzaamheid is meer dan een onaangenaam gevoel. Onderzoek toont aan dat eenzaamheid kan leiden tot gezondheidsrisico’s en verminderende participatie in de samenleving, vooral wanneer het gevoel intens en langdurig is. Belangrijke levensgebeurtenissen kunnen kritieke momenten zijn waarop eenzaamheid zich kan manifesteren. Dit kan optreden bijvoorbeeld na het overlijden van een dierbare, een scheiding, een verhuizing, maar ook bij gebeurtenissen zoals het krijgen van een kind of met pensioen gaan.

De huidige staatssecretaris, Maarten van Ooijen, benadrukt het verlangen van iedereen om zich inbegrepen te voelen en een rol te spelen. ”Als je het idee hebt dat iemand in je nabije kring te maken heeft met een contactarm bestaan, kan een eenvoudig gebaar al een aanzienlijk verschil maken. En als je zelf weleens het gevoel ervaart, dan kan zelfs een kleine stap het verschil maken om hiermee om te gaan. Dit kan variëren van het opnieuw contact leggen met een oude bekende tot deelnemen aan een lokale activiteit bij jou in de buurt.”  

Er is een rol voor iedereen

De campagne moedigt mensen aan om openlijk te praten over eenzaamheid en stappen te zetten om deze gevoelens, zowel bij henzelf als bij anderen, te verminderen. Onlangs waren er billboards door het hele land te zien met de boodschap ‘Tring, als je het gevoel van eenzaamheid herkent‘. Daarnaast benadrukt de televisiespot dat zelfs een klein gebaar, een kleine actie, het verschil kan maken voor iemand die veel tijd alleen doorbrengt.

Als je je weleens eenzaam voelt, is het goed om eerst de oorzaak van je gevoelens te achterhalen. Als je dat weet, kun je proberen om iets aan de situatie te veranderen zodat je je minder eenzaam voelt. Bijvoorbeeld door nieuwe contacten aan te gaan. Of door bestaande contacten te verbeteren. Hulp uit je omgeving kan daarbij helpen. Maar je kan je gevoelens ook bespreken met een hulplijn of chat”, zegt Anja Machielse, hoogleraar en lid van de Wetenschappelijke Adviescommissie Eén tegen eenzaamheid. En ken je iemand in je omgeving die zich weleens eenzaam voelt, maak dan eerst contact. Bijvoorbeeld door te groeten, of door te zeggen: ‘Ik vind het leuk om samen eens iets te doen.’ Stel je eens voor om samen een kop koffie te drinken, te wandelen of samen de hond uit te laten. In het gesprek luister je vooral naar iemand, zodat hij of zij de ruimte voelt om zijn gevoelens te delen. Zo help je bij de eerste stap om eenzaamheid te doorbreken.”

Mogelijke oorzaken eenzaamheid

Eenzaamheid is een complexe emotie en ervaring die optreedt wanneer iemand het gevoel heeft dat er een discrepantie is tussen het gewenste en de daadwerkelijke sociale relaties en connecties. Het is een subjectieve staat van geest waarin iemand zich geïsoleerd, alleen of niet verbonden met anderen voelt, ongeacht die persoon daadwerkelijk alleen is. Het kan variëren van voorbijgaande gevoelens van leegte of isolatie tot diepgaande en langdurige eenzaamheid die fysieke en mentale gezondheid negatief kan beïnvloeden. Dit gevoel kan ernstige gevolgen hebben voor het welzijn van een persoon, waaronder depressie, angst, stress en lichamelijke klachten en gezondheidsproblemen. Het is een menselijke emotie die iedereen op een bepaald moment in zijn leven kan overkomen. En het is belangrijk om effectieve manieren te vinden om deze gevoelens te begrijpen en aan te pakken. Dat start met begrip voor mogelijke oorzaken. Eenzaamheid kan veroorzaakt worden door diverse factoren en omstandigheden. Enkele veelvoorkomende oorzaken zijn:

Sociale isolatie

Wanneer iemand weinig of geen sociale contacten heeft, kan dit leiden tot een gevoel van eenzaamheid. Dit kan voorkomen bij mensen die alleen wonen, met pensioen zijn gegaan, verhuisd zijn naar een nieuwe omgeving of weinig mogelijkheden zien om anderen te ontmoeten.

Verlies van dierbaren

Het overlijden van een geliefde, een scheiding of het verbreken van een nauwe relatie kan een grote impact hebben op je gevoel. Het gemis van belangrijke personen in je leven kan leiden tot gevoelens van isolement.

Fysieke gezondheidsproblemen

Mensen die kampen met ernstige gezondheidsproblemen, mobiliteitsbeperkingen of chronische pijn kunnen moeite hebben met deelname aan sociale activiteiten, met teruggetrokkenheid als gevolg.

Mentale gezondheidsproblemen

Depressie, angststoornissen en andere mentale klachten kunnen solitarisme vergroten.

Levensveranderingen

Belangrijke overgangen in het leven, zoals met pensioen gaan, verhuizen, een nieuwe baan beginnen of ouders worden, kunnen dit gevoel ook met zich meebrengen.

Sociale onzekerheid

Mensen met weinig zelfvertrouwen of sociale angsten kunnen het lastig vinden nieuwe contacten te leggen, relaties op te bouwen, wat eenzaamheid kan veroorzaken.

Maatschappelijke factoren

Sociale en economische factoren zoals armoede, discriminatie, gebrek aan toegang tot sociale voorzieningen en drukke levensstijlen, kunnen hier ook aan bijdragen.

Desondanks is het cruciaal om te begrijpen dat eenzaamheid een subjectieve ervaring is en voor iedereen anders kan zijn. Wat voor de een het gevoel van afzondering veroorzaakt, hoeft dat niet per se voor een ander te doen. Het begrijpen van de specifieke oorzaak is wel heel belangrijk om effectieve maatregelen te nemen om deze gevoelens te kunnen verminderen en sociale verbindingen die voldoening geven te herstellen.

Isolering herkennen

Iedereen wil zich graag goed voelen. Dat gevoel gunnen we mensen om ons heen ook. Desondanks ervaren velen een gevoel van eenzaamheid. Echter, zelfs een klein gebaar kan een aanzienlijk verschil maken. Hieronder wat inzichten om hiermee om te gaan.
Er zijn duidelijke momenten aan te wijzen waarop eenzaamheid kan opspelen. Dit kan gebeuren na het verlies van een dierbare, bij een verhuizing, pensionering, verminderde mobiliteit, of zelfs tijdens vreugdevolle gelegenheden zoals de geboorte van een kind. Bovendien zijn er bepaalde periodes in het jaar, zoals feestdagen en de zomer, waarop iemand zich bijzonder alleen kan voelen.
Een waardevolle tip is om iemand aan te spreken als je het gevoel hebt dat die persoon eenzaam is. Dit kan een familielid, vriend of buur zijn. Begin het gesprek door te vragen hoe het met hen gaat zonder meteen over eenzaamheid te praten, aangezien dit een delicaat onderwerp is. Nodig hen uit voor een kop koffie of breng zelf een bezoek. Terwijl je samen een taak uitvoert, kun je een informeel gesprek voeren over uiteenlopende onderwerpen.
Als het gesprek wat diepgaander wordt, kun je voorzichtig vragen: “Hoe gaat het eigenlijk met je?” Het is belangrijk om respectvol te zijn en niet aan te dringen als de persoon zich niet wil openstellen. Iedereen heeft het recht om gevoelens voor zichzelf te houden. Deskundigen adviseren doorgaans om geen advies te geven, aangezien niet iedereen op zoek is naar oplossingen. Wees niet veroordelend, erken simpelweg hun gevoelens. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: “Het spijt me dat je je zo voelt.” Vraag hoe je kunt helpen, en bovenal, luister.

Sociale contacten verbeteren, herstellen en versterken 

Eenzaamheid voorkomen, begrijpen of verhelpen start met erkenning en begrip. Nu je weet wat deze emotie inhoudt, wat de oorzaken kunnen zijn en de mogelijke gevolgen, is het goed om een eigen plan van aanpak te maken. Een belangrijk onderdeel hiervan is de sociale contacten versterken en verbeteren. Een waardevolle stap om een gevoel van verbondenheid en welzijn te bevorderen, net als herstellen van het gevoel van eenzaamheid. Onderstaande tips kunnen je hierbij helpen.

Wees proactief

Initieer contact met vrienden, familieleden, buren en kennissen. Stuur een bericht, bel ze op of stel voor om af te spreken. Wacht niet passief op anderen om contact met jou op te nemen.

Plan regelmatig ontmoetingen

Maak afspraken om regelmatig bij te praten met mensen die je graag om je heen hebt. Dit kan wekelijks, maandelijks of op andere momenten, afhankelijk van wat voor jou werkt.

Ontdek gedeelde interesses

Zoek naar activiteiten of hobby’s die je deelt met anderen of probeer iets nieuws uit. Dit kan een geweldige manier zijn om nieuwe mensen te ontmoeten en bestaande relaties te verdiepen. Maak een praatje met een mede hond-eigenaar tijdens het wandelen, met de ouders van de vriendjes van je (klein)kinderen, mevrouw in de bibliotheek of boekenwinkel die het boek pakt die jij al hebt gelezen, meneer die bijna uitgleed onderweg naar het zwembad waar jij ook regelmatig komt…

Toon oprechte interesse

Toon interesse in het leven en de ervaringen van anderen. Stel vragen, luister actief en geef complimenten. Dit kan anderen het gevoel geven dat ze gewaardeerd worden.

Bied hulp en steun

Wees beschikbaar om te helpen wanneer vrienden, familieleden of buren dit nodig hebben. Het aanbieden van ondersteuning in moeilijke tijden kan relaties versterken.

Doe vrijwilligerswerk

Overweeg om vrijwilligerswerk te doen bij organisaties of initiatieven waar je geïnteresseerd in bent. Dit is een fantastische manier om nieuwe mensen te ontmoeten en tegelijkertijd iets goed te doen.

Maak gebruik van social media

Gebruikt Facebook, LinkedIn en andere online platformen om in contact te komen of blijven met (oude) vrienden.

Ga naar sociale evenementen

Neem deel aan sociale evenementen, feesten, bijeenkomsten en activiteiten bij jou in de buurt. Dit kan kansen bieden om nieuwe contacten te leggen. Denk hierbij aan de rommelmarkt, bibliotheek, zwembad, knutselmiddag in het buurthuis, picknick of open dag op school van je (klein)kind….

Leer communicatievaardigheden

Verbeter je communicatievaardigheden zoals luisteren, spreken en empathie tonen. Dit kan helpen bij het opbouwen en in stand houden van diepere relaties.

Wees geduldig

Relaties vragen tijd om te groeien en bloeien. Verwacht niet dat alles meteen perfect zal zijn en wees voorbereid om tijd, aandacht en moeite te investeren in de mensen om je heen.

Zorg voor jezelf

Het is belangrijk om ook goed voor jezelf te zorgen. Een gezonde levensstijl en zelfzorg hebben een positieve invloed op je mentale gezondheid, wat het gevoel van ernstige eenzaamheid ten goede kan komen maar je ook energie geven en meer beschikbaar en open voor sociale interacties. Durf jezelf nieuwe gewoontes aan te leren waardoor het leven op lange termijn beter wordt.

Overweeg professionele hulp

Als je worstelt met ernstige sociale isolatie of angst in sociale situaties en het lukt je niet de nodige stappen zelfstandig of met hulp van mensen om je heen te zetten, overweeg dan professionele hulp.

Eén tegen Eenzaamheid

Op de website eentegeneenzaamheid.nl staan meer praktische tips voor als je je eenzaam voelt. Als je iemand wil steunen die zich eenzaam voelt, dan kan je ook op de website kijken. Hier staan onder andere tips om het gesprek te starten.

Week tegen Eenzaamheid: 28 september tot en met 4 oktober 2023

Door het hele land is er tijdens de Week tegen Eenzaamheid extra aandacht voor het thema eenzaamheid en sociaal isolement. Ontmoeting en verbinding staan centraal. Op heel veel plekken zijn er speciale activiteiten waar mensen elkaar ontmoeten en nieuwe contacten kunnen leggen. Het ministerie van VWS organiseert de Week tegen Eenzaamheid in het kader van het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid. Op de site van Eén tegen Eenzaamheid staat een lijst met de activiteiten.

Actieprogramma Eén tegen eenzaamheid

De campagne is onderdeel van het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid, een initiatief van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om eenzaamheid in Nederland te verminderen.  Zodat meer mensen meedoen in de samenleving en zij het gevoel hebben dat zij ertoe doen. De campagne loopt van 25 september t/m 27 oktober 2023.

Het actieprogramma bestaat sinds 2018. Sindsdien zijn driekwart van de Nederlandse gemeenten en meer dan 190 landelijke organisaties, bedrijven en instellingen aangesloten. Een Wetenschappelijke Adviescommissie adviseert het programma.

Redactie

Plaats een reactie